worLds >> καταλαχού

οι λέξεις ...ο κόσμος όλος

καταλαχού
...θα πει τυχαία, κατά σύμπτωση, κατά τύχη. Από το μεσαιωνικό ρ.καταλαχαίνω (συναντώ, βρίσκομαι κάπου), με την επίδραση των επιρρημάτων σε -ού, π.χ. απανταχού.

σε παραμύθια:
"Καταλαχού, όταν γέννησε η βασίλισσα, έκαμε και παιδί και κορίτσι..."

σε παιδικό ποίημα:
"Η Αλουπού διαβαίνοντας καταλαχού απέκει / τον βλέπει. κοντοστέκει η παραπονηρή" (Ι. Βηλαράς)

στην Οδύσσεια:
"οι μούλοι, που ο αφέντης έσπειρε καταλαχού στα καρπερά ταξίδια" (Ν. Καζαντζάκης)

αλλού:
"Οι διαστρεμμένοι ορίζουν σήμερα την πλάση. / Μονάχα πού και πού θα βρεις, καταλαχού / μια αγνή ψυχή που ακόμα δεν έχει χαλάσει. / Κανένας δεν τιμάει την πόρτα του φτωχού" (Γ. Κοτζιούλας, έμμετρο γράμμα προς το Γ. Σκαρίμπα)

Νίκος Σαραντάκος, Λέξεις που χάνονται, Το Βήμα, 2013  

worLds >>αστρέχα

οι λέξεις ...ο κόσμος όλος

αστρέχα
Αστέχα ή αστράχα ή, σπανιότερα, οστρέχα είανι το γείσο της στέγης στα σπίτια με κεραμοσκεπή, η άκρητ της στέγης που προεξέχει, και κατ' επέκταση η υδρορροή της στέγης. Ο λόγος ύπαρξης της αστρέχας είναι να μην τρέχουν τα νερά της βροχής πάνω στους τοίχους. Κατά μία άποψη, προέρχεται από το αρχαίο όστρακον (επειδή οι στέγες στρώνονται με θραύσματα αγγείων). Κατά μία άλλη, [...] ετυμολογείται από το σλάβικο streha, που σημαίνει στέγη.

Νίκος Σαραντάκος, Λέξεις που χάνονται, Το Βήμα, 2013 

"Η Γλώσσα, Τα Παιδιά, Εμείς Και Η Καρδίτσα" (revised version)

Ήταν 1993, όταν, ως φοιτητής του ΠΤΔΕ-ΑΠΘ, δημοσιοποίησα μια μικρή μου μελέτη με τίτλο: "Η Γλώσσα, Τα Παιδιά, Εμείς Και Η Καρδίτσα", παρουσιάζοντας τους προβληματισμούς μου σχετικά με το ιδιαίτερο "καρδιτσιώτικο γλωσσικό ιδίωμα" και πώς αυτό λειτουργεί εντός της σχολικής πραγματικότητας, αφού διαφοροποιείται από "την επίσημη γλώσσα του σχολείου" και πώς φορτίζει τουλάχιστο με αμηχανία όποιο ή όποια πρωτοβρεθεί σε ένα διαφορετικό γλωσσικό περιβάλλον.
Η θέση που προέκυπτε από το κείμενο που τότε είχα συντάξει έκλινε προς την άποψη πως "πρέπει να γίνει κάποιο βήμα σύγκλισης στην κοινή ελληνική", θεωρώντας πως τα "σεκλιζιώτικα" έχουν μόνο "λαογραφική αξία".